Aan spullen vasthouden, waarom doen we dat eigenlijk? Waarom is het zo moeilijk om spullen los te laten?
“Maar dit shirt heb ik gekocht tijdens mijn vakantie in Rome!” Martha houdt een gekreukeld shirt omhoog dat ze in geen drie jaar heeft gedragen. Het past niet meer, heeft vlekken die er niet uitgaan, maar weggooien? Dat kan ze gewoon niet.
Als je je hierin herkent, ben je niet zwak of sentimenteel. Je bent mens. Ons brein is geprogrammeerd om spullen vast te houden, vaak tegen onze wil in.
De evolutionaire basis van ‘hamsteren’
Duizenden jaren geleden was het kunnen bewaren van middelen letterlijk een kwestie van leven of dood. Onze voorouders die voedsel, gereedschap en materialen konden verzamelen en bewaren, hadden een overlevingsvoordeel. Dit instinct zit nog steeds diep in ons DNA en zorgt ervoor dat we spullen vasthouden.
Maar hier is het probleem: ons brein maakt geen onderscheid tussen een levensreddende voorraad bessen en een stapel oude tijdschriften. Het activeert hetzelfde “bewaar dit!” systeem.
De 7 psychologische redenen waarom we spullen vasthouden:
1. Angst voor verlies
Ons brein ervaart het verlies van iets als ongeveer twee keer zo pijnlijk als de vreugde van het verkrijgen van iets vergelijkbaars. Weggooien voelt daarom letterlijk pijnlijk, zelfs als we het voorwerp nooit meer gebruiken.
Praktijkvoorbeeld: die sportschoenen waar je ooit €100 voor betaalde, maar die je weinig draagt omdat ze pijn doen. Weggooien voelt als €100 wegsmijten, ook al hebben ze die waarde niet meer. Wel nemen deze schoenen ruimte in (kostbare tijd en ruimte) in je kast en in je hoofd.
2. De illusie van toekomstig nut
“Misschien heb ik dit ooit nog nodig.” Ons brein is slecht in het inschatten van toekomstige behoeften en overschat constant hoe waarschijnlijk het is dat we iets gaan gebruiken.
De realiteit: als je iets in twee jaar niet hebt gebruikt, is de kans dat je het in de komende twee jaar wel gebruikt, minder dan 5%.
3. Angst om je identiteit weg te gooien
Spullen worden onderdeel van wie we zijn of wie we willen zijn. Die gitaar in de hoek? Die vertegenwoordigt de muzikant die je ooit wilde worden. Die stapel boeken? Je intellectuele aspiraties.
Het inzicht: je bent niet je spullen en je identiteit wordt niet bepaald door wat je bezit, maar door wat je doet en wie je bent.
4. Schuldgevoelens over verspilling
“Het is zonde om dit weg te gooien.” Dit schuldgevoel over verspilling lijkt sympathiek, maar belemmert je zicht als het gaat om voorwerpen die toch al geen waarde meer toevoegen aan je leven.
De paradox: door iets te bewaren dat je niet gebruikt, verspil je al – ruimte, tijd en mentale energie.
5. Sentimentele waarde zorgt voor het vasthouden van spullen
Voorwerpen dragen herinneringen en emoties. Oma’s theepot, de babykleertjes van je kinderen, souvenirs van reizen – ze verbinden ons met mensen en momenten.
Het evenwicht: niet alle herinneringen hebben een fysiek voorwerp nodig. Foto’s en verhalen kunnen dezelfde emotionele waarde hebben zonder de fysieke ruimte in te nemen. Sterker nog ook zonder de foto’s zijn de herinneringen en verhalen in ons aanwezig.
6. Perfectionisme
“Ik moet eerst de perfecte bestemming vinden voor dit voorwerp voordat ik het kan weggeven.” Deze instelling zorgt ervoor dat niets weggaat omdat er altijd wel een betere optie zou kunnen zijn.
De realiteit: perfectie is de vijand van dingen gedaan krijgen. Een goede bestemming (zoals een kringloopwinkel) is altijd beter dan geen bestemming.
7. Sociale druk om spullen vast te houden
“Dit was een cadeau van tante Marie.” “Dit heb ik geërfd van papa.” We voelen ons verplicht om geschenken en erfstukken te bewaren uit respect voor de gever.
Het inzicht: de liefde en gedachte achter een cadeau zit niet in het voorwerp zelf. Tante Marie hield van u, niet van de vaas die ze u gaf. Het moment van een cadeau gegeven en ontvangen is een liefdevolle uitwisseling, die los staat van het voorwerp.
Praktische strategieën om deze psychologische barrières te overwinnen (en te stoppen met spullen vasthouden):
Voor verlies aversie:
- Denk in termen van wat je wint (ruimte, rust, tijd) in plaats van wat je verliest
- Maak foto’s van voorwerpen voordat je ze weggeeft – de herinnering blijft bestaan
Voor toekomstige nut illusie:
- Gebruik de “één jaar regel”: Wat je na een jaar niet gebruikt hebt, gaat weg
- Vraag jezelf af: “Als ik dit morgen nodig zou hebben, wat zou ik dan doen?” Lenen? Opnieuw aanschaffen? Of een alternatief voorwerp gebruiken?
Voor de angst om je identiteit te verliezen:
- Accepteer dat interesses en ambities veranderen – en dat dat oké is
- Focus op wie je NU bent, niet op wie je ooit wilde zijn
Voor schuldgevoelens:
- Herdefinieer verspilling: iets bewaren dat geen waarde toevoegt is ook verspilling
- Maak donatie tot een positieve daad: jouw “rommel” kan iemand anders helpen
Voor sentimentele waarde:
- Stel limieten: één doos herinneringen per levensfase
- Creëer een “herinnering hoekje” in plaats van herinneringen door het hele huis
- Overweeg digitale alternatieven voor foto’s en documenten
Hoe kan ik spullen loslaten in plaats van spullen vasthouden?
Loslaten is moeilijk omdat het tegen onze natuurlijke instincten ingaat. Door deze instincten te begrijpen, kunnen we er bewuster mee omgaan. Dit kan ons helpen om spullen los te laten in plaats van spullen vasthouden. Je kan je bewust worden van de instincten en de overtuigingen die je gedrag sturen, en er dan voor kiezen anders te handelen of je overtuigingen bij te stellen. Meer over loslaten lees je in deze blog.
In een volgende blog ga ik in op de praktische kant: hoe begin je met opruimen zonder overweldigd te raken door de omvang van de taak?
Oefening voor vandaag:
Pak één voorwerp waar je al lang niet naar hebt omgekeken. Houd het vast en vraag jezelf af: “Welke van de 7 psychologische redenen zorgt ervoor dat ik dit bewaar?” Simpelweg de bewustwording kan al helpen om los te laten.
Heb je interesse om samen met mij op te ruimen? Bekijk mijn aanbod en neem contact met mij op.
